Patchlab 2025: May AI Help You?
Technologie cyfrowe przenikają wszystkie obszary życia, a wraz z nimi rośnie nasza zależność od tych, którzy je projektują i kontrolują. Dlatego pytanie o sprawczość cyfrową jest dziś kluczowe: komu, w czym i na czyich zasadach sztuczna inteligencja ma pomagać?
Ostatnie dwa lata to bezprecedensowe przyspieszenie rozwoju AI, zwłaszcza modeli generatywnych tworzących tekst, obraz i dźwięk. Rok 2023 pokazał skalę zjawiska, a kolejne aktualizacje przesuwają granice tego, co uznajemy za inteligencję maszyn.
Systemy potrafią gromadzić wiedzę, modelować intencje rozmówcy, decydować, jakie treści widzimy i jakie narracje uznajemy za istotne. Algorytmy filtrują doświadczenia, homogenizują kulturę, uśredniają odchylenia, spłaszczając niuanse, mogą sprzyjać dezinformacji — co uruchamia pytania o to, czy AI może wzmacniać (a nie zastępować) ludzką sprawczość i kiedy „pomoc” AI staje się formatowaniem lub nadzorem kształtującym naszą codzienność.
Sztuka cyfrowa od lat korzysta z algorytmów; dziś, dzięki powszechnej dostępności narzędzi generatywnych, AI coraz częściej staje się elementem warsztatu — szkicownikiem, partnerem i środowiskiem eksperymentu. Interesuje nas, jak twórczynie i twórcy pracują z modelami w praktyce: od danych i promptów po performatywne użycia na żywo.
Tytuł 14. edycji Festiwalu Patchlab — May AI Help You? — traktujemy jednocześnie dosłownie i ironicznie. Czy AI może nam naprawdę pomóc, a jeśli tak — to jak? W świecie, w którym maszyny współtworzą narracje, pytamy, na jakich zasadach możliwa jest sztuka i jak może wyglądać współpraca człowieka z systemem.
Na wystawie zrealizowanej w tym roku we współpracy z FutureEverything przy wsparciu British Council w Warszawie, prezentujemy prace pozwalające “zajrzeć do środka” procesów twórczych z AI. Zamiast rozstrzygnięć pokazujemy praktyki, w których widać, jak osoby artystyczne negocjują ramy współpracy z maszyną, testują narzędzia, pytają o aspekty współdziałania z AI oraz o przyszłość internetu. W galerii Pałacu Potockich prezentujemy prace artystyczne m.in. brytyjskich twórców takich jak Lawrence Lek – jednego z najważniejszych artystów w UK pracujących z symulacją i AI; Memo Akten, mistrza AI i pioniera artystycznych badań nad sieciami neuronowymi oraz postdyscyplinarnego duetu Y7, którego wideo-esej o pozaludzkiej optymalizacji życia online będzie miał swoją światową premierę właśnie w Krakowie. Niemiecki duet mots skonfrontuje każdego z nas z niefiltrowaną opinią wystawioną przez AI, *fuse zabierze nas w hipnotyczną podróż do świata snów przeanalizowanych przez algorytmy, a nominowany do Paszportów Polityki Jacek Nagłowski zanurzy nas w VR, który w całości powstał w dialogu z różnymi modelami AI.
W bogatym programie performensów audiowizualnych na żywo, zobaczymy projekty, w których AI jest eksplorowane poetycko i wykorzystane jako partner w procesie twórczym. Wystąpią m.in. Andreas Lutz w performansie Abstract Language Model, Claudia Larcher & Ursula Winterauer badające zjawisko halucynacji sztucznej inteligencji oraz hiszpańskie trio w wirtualnym projekcie Alhaja inspirowanym folklorem regionów La Manchy i Andaluzji. Irański artysta Ali Phi, w niedzielny wieczór w Cricotece zaprezentuje Decompositions for Computers, który po światowej premierze na MUTEK w Montrealu będzie można zobaczyć po raz pierwszy w Polsce. Będzie także okazja doświadczyć relaksujących immersyjnych kąpieli świetlno-dźwiękowych: performens na światło i wokal Bluets w wykonaniu Pandelisa Diamantides i Kristii Michael, liquid show francuskiego kolektywu Symbiotique, oraz zjawiskowy DJ-set realizowany w VR Javier Muñoz.
Nie zabraknie prezentacji działań badawczych i poszerzających wiedzę o AI, w tym także dla młodszych odbiorców (wystawy interaktywne AI & Us oraz Wszędzie, cały czas w Aptece Designu) — oraz rozmów z osobami eksperckimi i twórczymi, które pomogą wyrobić sobie zdanie i spróbować odpowiedzieć na tytułowe pytanie.
Zapraszam do wspólnego rozpoznania terenu.
Elwira Wojtunik
Dyrektorka artystyczna Patchlab Festival